Η σημερινή μάλλον χαλαρή και αραιή διαδήλωση κατά του νομοσχεδίου ενταφιασμού των δικαιωμάτων ενός λαού, πρέπει να μας βάλει σε πιο σύνθετες σκέψεις. Έχω την αίσθηση ότι ο λαός μας βρίσκεται υπό την επήρεια ενός ασυνείδητου ψυχολογικού μηχανισμού άμυνας που ονομάζεται άρνηση (denial).....
Πρόκειται, κατά την άποψή μου, για την περίπτωση της μαζικής/ομαδικής άρνησης (mass denial), που αρχίζει όταν η έκταση και η φύση του προβλήματος είναι τόσο πρωτοφανής (π.χ. ξαφνική κατάργηση των ασφαλιστικών και εργασιακών δικαιωμάτων) που ο λαός δεν διαθέτει τους απαραίτητους κοινωνικο-πολιτισμικούς μηχανισμούς αποδοχής του προβλήματος και εισέρχεται στην φάση της άρνησης του ίδιου του προβλήματος!
Το επόμενο στάδιο είναι η μη ανάληψη της ευθύνης για δράση/αντίδραση. Είναι το φαινόμενο του “παθητικού θεατή” (passive bystander). Κατεδαφίζουν τα πάντα, όλες τις σταθερές της ζωής μας, αλλά εμείς νιώθουμε ανήμποροι να αντιδράσουμε και αναμένουμε να αντιδράσει κάποιος άλλος γιατί η ατομική μας ευθύνη έχει “καταβροχθισθεί” από την συλλογική ευθύνη της κοινωνίας, η οποία όμως δεν αντιδρά.
Εν καιρώ πολέμου ή κατάργησης της δημοκρατίας, παρατηρείται το φαινόμενο της απόλυτης παράλυσης ολόκληρων κοινωνιών, λόγω αυτών των ψυχολογικών μηχανισμών. Η ομαδική άρνηση έχει πολλές μορφές, π.χ. μπορεί να αρνούμαστε την ίδια την ύπαρξη του προβλήματος (έντονο ας πούμε denial) ή υποβαθμίζουμε το πρόβλημα σε κατώτερο επίπεδο από το πραγματικό (minimization).
Επίσης, συχνά υπάρχει συσχέτιση με την ενοχή που νιώθει μια κοινωνία για το ίδιο το πρόβλημα. Όσο μεγαλύτερες ενοχές νιώθουμε για το πρόβλημα, τόσο πιο έντονα το αρνούμαστε! Έχει επίσης ιστορικά αποδειχθεί ότι όσο περισσότερο κατακλυζόμαστε από πληροφορίες για το πρόβλημα, τόσο εντονότερα το αρνούμαστε!
Αυτός ο πανίσχυρος εσωτερικός μηχανισμός άρνησης της πραγματικότητας (που εντείνεται, όπως προανέφερα, από το αίσθημα ενοχής και την υπερπληροφόρηση), θα καταρρεύσει και θα υπάρξει έντονη μαζική ανάληψη ευθύνης και δράσης,
1) όταν υπάρξει έντονη κοινωνική δράση από κάποια μέλη της κοινωνίας που θα συμπαρασύρουν την πλειοψηφία των “παθητικών θεατών”,
2) όταν η κοινωνία “φορτιστεί” συναισθηματικά από την αντίδραση κάποιων μελών της με την προϋπόθεση ότι η κοινωνία αποδέχεται την ειλικρίνεια και αξιοπιστία των μελών αυτών και
3) όταν το πρόβλημα αποκτήσει δραματικές διαστάσεις που αγγίζουν την ίδια την επιβίωση της κοινωνίας.
Το ομαδικό ψυχολογικό φαινόμενο της μαζικής άρνησης της πραγματικότητας (mass denial) παρατηρείται και σε περιπτώσεις θηριώδους προσβολής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως π.χ. στην περίπτωση του ολοκαυτώματος των Εβραίων αλλά και στην περίπτωση της βαριάς παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Παλαιστινίων από τους Ισραηλινούς!!! Έτσι εξηγούνται πολλά πράγματα που prima facie φαίνονται ακατανόητα!
Όποιος είναι πραγματικά ειδικός στην ψυχολογία της μάζας και στο φαινόμενο του mass denial, ας συμβάλλει περισσότερο σ’ αυτήν την σκέψη.
Xρησιμοποίησα το παράδειγμα της άρνησης των κλιματικών αλλαγών (climate change denial) και την ανάλυση του [Stanley] Cohen. ( http://www.ecoglobe.ch/motivation/e/clim2922.htm )
Politicon
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου